dinsdag 10 december 2024

Marten Douwes Teenstra en de slavernij

Rond 1750 ontwikkelt zich in Noord-Nederland een beweging die zich oriënteert op 'natuurlijke theologie'. Het onderscheid tussen openbaring in de Bijbel en openbaring in de natuur vormt in die tijd een standaard onderdeel van de catechese. De aanhangers van de 'natuurlijke theologie' werken dat maatschappijkritisch uit. Er zitten naast predikanten ook veel Groninger boeren onder (b.v. Geert Reinders), en mensen uit technische beroepen (zoals Eise Eisinga in Friesland). Ze zijn tegen de standenmaatschappij van destijds, tegen de voorrechten van de borgheren, vóór vaccinatie en vóór kwalitatief goed onderwijs voor iedereen.

De doopsgezinde landbouwer Marten Douwes Teenstra (1795-1864) komt uit dit milieu. Ervaringen in Zuid-Afrika, Indonesië, Suriname en de Antillen maken hem een principiële bestrijder van de slavernij. Teruggekeerd uit Paramaribo, waar hij vanwege zijn kritische houding als ambtenaar is ontslagen, woont hij vanaf 1864 in het Groningse Ulrum. Het denken van Teenstra oriënteert zich op de genoemde 'natuurlijke theologie' (gevolg van Christelijke Verlichting), maar kent ook raakvlakken met de evangelische beweging. Immers, wil er iets ten goede in de samenleving veranderen, dan zullen we ook onszelf moeten bekeren.